12-11-08
Wie is er hier gek?!?
© Monique Greveling 12 november 2008
Ruim dertig jaar geleden meldde zich in de Verenigde Staten een aantal geestelijk gezonde mensen aan bij diverse psychiatrische inrichtingen omdat ze sinds een dag stemmen hoorden. Een deel van hen kreeg de diagnose ‘schizofreen', een ander deel 'manisch-depressief'. Eén dag nadat zij waren opgenomen, lieten ze hun ‘symptomen' varen en deden weer gewoon.
Dachten ze. Zo niet het personeel van de instellingen. Sommige mensen hebben meer dan een maand opgesloten gezeten.
Dit was een experiment (van Rosenhahn), geboren uit wantrouwen jegens de objectiviteit van psychiatrische diagnostiek. Het was een experiment in de jaren 70 van de vorige eeuw toen de anti-psychiatrie haar hoogtijdagen vierde, en aandacht werd opgeëist en verkregen voor de samenhang tussen geestelijke gezondheid en sociale omstandigheden: het gezin, de maatschappij. Tot de jaren vijftig, zestig werd een geestelijke stoornis vooral gezien als een individuele aangelegenheid, waarvoor iemand of zelf verantwoordelijk was (eigen schuld) of waarmee iemand werd geboren.
De discussie die werd gevoerd onder de noemer van de anti-psychiatrie ging over een paar thema's:
- Is geestelijke gezondheid wel of niet een individuele aangelegenheid?
- Is geestelijke gezondheid wel of niet een objectieve aangelegenheid of hangt de bepaling ervan samen met de sociaal-culturele omstandigheden? Oftewel: is iemand in de ene cultuur gek en in de andere niet?
- Is het wel mogelijk om zuiver te beoordelen hoe geestelijk gezond iemand is, ook binnen een bepaalde sociaal-culturele context?
- Kunnen mensen wel genezen als je ze opsluit in inrichtingen en afsluit van de maatschappij en elke gewone omgang?
Hoezeer er ook sprake is geweest van excessen en van een blind radicalisme - het type idealisme waarvoor individueel lijden onzichtbaar is - de punten die men toendertijd aansneed waren, en zijn nog steeds, belangrijk. Het stellen van een diagnose is zo makkelijk nog niet, en de diagnose is de basis van (wel of geen) behandeling.
Het verbluffende resultaat van bovengenoemd onderzoek was dat men in de geestelijke hulpverlening bleek te zien wat men verwachtte te zien. Het gedrag van de mensen begreep men in het licht van de diagnose. De één verviel in "depressieve lethargie"; een ander leed aan "schrijfdwang". Maar de man met schrijfdwang hield een dagboek bij met aantekeningen over de dagelijkse gang van zaken en wat hij daarbij zoal meemaakte. Dat maakte deel uit van het onderzoek, want natuurlijk diende gedocumenteerd te worden wat er allemaal gebeurde. Voor iemand die deze achtergrond niet kende, verpleegkundige, arts of psychiater, was het aantekenboekje dat in het nachtkastje werd aangetroffen, echter een teken: een duidelijk symptoom van een dwangneurose.
BBC 2 is in het programma Horizon (dinsdag 22.00 uur) gestart met een serie over psychiatrie. Gisteren was de eerste aflevering. Tien mensen, van wie vijf met een psychiatrische achtergrond en vijf zonder, leven een week lang samen en worden onderworpen aan een aantal testen. Dit wordt allemaal gefilmd.
Drie heren die geacht worden deskundig te zijn op het psychiatrische vlak moeten bepalen wie van de tien met de psychiatrie te maken heeft gehad, en met welke diagnose dan wel. De mogelijkheden zijn: anorexia, dwangneurose, bi-polaire stoornis (manische depressiviteit), schizofrenie en sociale fobie.
Het programma is geïnspireerd door bovengenoemd experiment, en zet de psychiatrische blik weer op de agenda. De gesprekken tussen de heren wisselen af met beelden van de tien proefpersonen. Maar natuurlijk zullen we zelf ook oordelen en bepalen wie we denken dat welke kwaal heeft (gehad), als was het een soort quiz. Dus ook onszelf, en onze manier van kijken en oordelen, kunnen we aan de hand van dit programma beoordelen. Stof tot reflectie te over.
Spannende televisie! Vooral toen een vrouw aan het einde van de eerste aflevering door de heren als een toonbeeld van geestelijke gezondheid en stabiliteit naar voren werd gehaald en ze toch een psychiatrische achtergrond bleek te hebben. Dat gevoel van triomf, dat heel voorzichtig rond haar mond en in haar ogen lag en beheerst doorklonk in haar stem - dat was prachtig om te zien. Als ‘gezond' te worden beoordeeld, "Dáár doe ik het voor", zei ze tegen de camera.
Maar welke kwaal ze heeft? De deskundigen tasten in het duister. Volgende week dinsdag 18 november de ontknoping - voor wie Engels verstaat.
Jammer dat de serie niet op Nederland is. Idee?!
